Atari 520ST

Bajtek 12/86 - ATARI 520 ST

      Jack Tramiel trafił po raz drugi. W branży komputerowej postęp jest tak szybki. że powtórzenie sukcesu rynkowego zdarza się niezmiernie rzadko. Przekonał sic o tym choćby sir Clive Sinclair, a wiele opinii zamieszczanych w prasie fachowej wskazuje, że jego los może podzielić Commodore i jego najnowszy produkt. Tramiel był zresztą głównym architektem wielkiego sukcesu Commodore C-64. Zmienił jednak "barwy firmowe" na ATARI i jak do tej pory skutecznie strzela na bramkę, której kiedyś bronił. Najefektowniejszym a zapewne i najefektywniejszym z jego strzałów jest seria ATARI ST, która stała się prawdziwym przebojem rynku na lata 1985-1986.
      Komputery serii ST zostały po raz pierwszy zaprezentowane w Las Vegas W styczniu 1985 r. na wielkich targach elektronicznych CES Consumer Electronics Show. Pokazano dwie maszyny: 520ST i 260ST. Różniły się one pojemnością pamięci RAM: odpowiednio 512 KB i 256 KB. Planowano także model 130ST, ale nie podjęto jego produkcji. Przyjęcie, z jakim spotkała się seria ST w Las Vegas i w kilka miesięcy później na targach w Hanowerze, potwierdziło, że hasło reklamowe Tramiela "Power Without the Price" w wolnym przekładzie - "duży efekt małym kosztem" nie jest tylko zręczną formułką, lecz znajduje potwierdzenie w rzeczywistości.
      Prace nad serią ST podjęte zostały przez konstruktorów ATARI w maju 1984 r. Postawili oni przed sobą kilka celów. Pierwszym było znalezienie szybkiego mikroprocesora pełne wykorzystanie jego możliwości. Miało temu służyć rozszerzenie magistrali i uwolnienie mikroprocesora od jak największej ilości zadań, przez przekazanie ich innym układom. Po drugie, konstruktorzy nie zamierzali, jak powiedział jeden z szefów ATARI, ponownie wymyślać prochu, lecz raczej użyć najlepszych spośród wypróbowanych już rozwiązań. Trzecim celem było uzyskanie grafiki i kolorów najwyższej jakości. Wreszcie, zespół konstruktorski chciał dać ST możliwości rozbudowania systemu, poprzez wyposażenie go w szereg wejść i wyjść nie stosowanych dotychczas w komputerach domowych. Trzeba przyznać, że zamierzenia powyższe udało się ich twórcom zrealizować w stopniu przekraczającym wszelkie, a w każdym razie rynku i konkurencji oczekiwania.
 
MIKROPROCESOR
      ATARI 520ST pracuje na mikroprocesorze MC 65000 firmy Motorola. Układ ten jest pierwszym przedstawicielem nowej generacji procesorów 16-bitowych. Posiada 16-bitową szynę danych i 24-bitową szynę adresową. Częstotliwość zegara wynosi 8MHz. Zapewnia ona komputerom ST bardzo dużą moc obliczeniową. Sporządzone przez Bruce'a Webstera, publicystę amerykańskiego miesięcznika BYTE, porównanie tej cechy komputerów: Macintosh, Macintosh Plus, Commodore Amiga i ATARI 520ST, wykazało zdecydowaną wyższość tego ostatniego.
      ATARI 520ST ma 512 KB pamięci RAM i 192 KB ROM. Wersja 260ST ma o połowę mniejszą pamięć RAM, natomiast 1040ST i 520ST+ mają po 1024 KB RAM. Pamięć może być znacznie rozszerzona, gdyż mikroprocesor 68000 może adresować bezpośrednio do 16 MB pamięci. Ogranicza tę wielkość układ kontrolujący pamięć, który może pracować "tylko" do 4 MB. Pamięć RAM składa się z 16 "kości" po 256 KB każda.
 
SYSTEM OPERACYJNY
      System operacyjny ATARI ST o nieprzypadkowej nazwie TOS Tramiel Operating System, umieszczony był początkowo w pamięci RAM. Nie dość, że zajmował w niej sporo miejsca, to w dodatku był uciążliwy dla użytkownika: odczytanie TOS z dyskietki trwało ponad pół minuty. Obecnie TOS znajduje się w ROM-ie. Oznacza to, że komputer jest gotów do pracy zaraz po włączeniu. W ROM-ie zawarty jest także GEM Graphics Environment Manager, system komunikacji graficznej z komputerem, dzieło znanej firmy Digital Research. GEM wzorowany jest na doświadczeniach Macintosha, który zawdzięcza swoją popularność nowemu sposobowi łączności z użytkownikiem. GEM jest systemem typu WIMP Window, Icon, Mouse, Pushdown Menu - Okno, Ikona, Mysz, Rozwijane menu.
      Pamięć ROM nie zawiera żadnego języka programowania. BASIC i LOGO znajdują się na dyskietkach, dołączanych wraz z podręcznikami do każdego komputera.
 
KLAWIATURA
      ATARI ST ma klawiaturę składające się z czterech części: klawiatura alfanumeryczna w układzie QWERTY, klawiatura numeryczna 10 romboidalnych klawiszy funkcyjnych i klawisze sterujące ruchem kursora. Łącznie jest to 95 klawiszy. Klawiatura jest bardzo wygodna w użyciu. Klawisz RETURN w kształcie odwróconego L jest trzykrotnie większy od pozostałych. Klawiaturą i gniazdami myszy/drążka sterowego zarządza mikroprocesor 6301, pracujący z częstotliwością 1MHz.
 
PERYFERIA
      Z lewej strony komputera usytuowane jest gniazdo dodatkowych modułów pamięci ROM cartridge slot. Cartridge może mieć do 128 kB. Na tylnej ścianie umieszczono przycisk RESET oraz przełącznik zasilania. Znajduje się tam również duży zestaw łączy. Łącze szeregowe RS-232C służy głównie do współpracy z modemem, a także z niektórymi typami drukarek. Łączność modemowa pomiędzy komputerami - za pośrednictwem linii telefonicznych - odbywać się może z prędkością od 50 do 19200 bodów bitów na sekundę. W praktyce stosowane są dwie prędkości: 300 i 1200 bodów.
      Na szczególną uwagę zasługują dwa łącza szeregowe MIDI Musical Instrument. Digital Interface. Nie są one z reguły stosowane w komputerach domowych. MIDI umożliwia współpracę z elektronicznymi instrumentami muzycznymi: zarówno z prostymi urządzeniami firm Casio czy Korg, jak i z profesjonalnym sprzętem Yamaha, perkusjami elektronicznymi itp. Istniejące oprogramowanie pozwala wykorzystać ST do celów profesjonalnych. Jednym z bardziej interesujących programów jest Pro 24, dzięki któremu komputer może spełniać rolę magnetofonu 24-ścieżkowego, kontrolować syntezator, służyć jako sequencer. Program ten, wraz z ATARI ST. wykorzystywany jest przez wielu muzyków, m.in. przez Marka KelIy, grającego na instrumentach klawiszowych w grupie Marillion.
      Większość typów drukarek może być podłączana do łącza równoległego typu Centronics. Ogłoszenia polecają przede wszystkim firmową drukarkę SMM 804, a także Panasonic, Star, Toshiba, Juki, NEC, Okidata, Epson, C. Itoh, Citizen, Legend.
      Jedną z najciekawszych cech ATARI ST jest wbudowane gniazdo twardego dysku hard disk i układ bezpośredniego dostępu do pamięci Direct Memory Access. Używanie mikroprocesora do przenoszenia wielkich bloków danych z pamięci komputera do urządzeń peryferyjnych nie jest ani szybkie, ani wydajne. Układ DMA służy właśnie do realizacji takich szybkich transferów danych, bez angażowania mikroprocesora. W 1986 r. pojawiły się dwa rodzaje hard dysków do ATARI ST: 10 Mb i 20 Mb. Szybkość przekazywania danych wynosi 1.33 Mb/s. Godna uwagi jest cena hard dysku, która w przybliżeniu równa jest cenie zestawu ST ze stacją dyskietek i monitorem. Cena ta jest dwukrotnie niższa od ceny analogicznego, tej samej klasy, dysku sztywnego do Amigi.
 
STACJA DYSKIETEK
      ATARI 520ST może współpracować z dwoma stacjami dyskietek standardu 3.5 cali. Stacja SF354 ma zapis jednostronny, o podwójnej gęstości: na dyskietce mamy do dyspozycji 360 kB. Stacja SF314 ma zapis dwustronny: pojemność dyskietki jest dwukrotnie większa. Obsługa stacji dyskietek jest bardzo prosta: dyskietki można wyjąć po naciśnięciu guzika. Stacja dyskietek do ATARI ST jest znacznie mniejsza od, znanych choćby z Pewexu, stacji ATARI 1050. Nowe 3.5-calowe dyskietki są znacznie wygodniejsze w użyciu, dzięki sztywnej obudowie z tworzywa sztucznego i jednocześnie o wiele trwalsze. Szybkość przekazywania danych wynosi 250 kbitów/s. Pracę stacji dyskietek kontroluje układ WD 1772 firmy Western Digital. Jest to zmieniona specjalnie dla ST wersja znanego już kontrolera WD 1770.
      Istnieją wersje ST z wbudowaną stacją dyskietek. ATARI 1040ST z pamięcią RAM 1024 kB ma wbudowaną stację dyskietek i zasilacz.
      ATARI 520ST może współpracować z monitorem monochromatycznym SM124 lub kolorowym SC 1224. Monitor monochromatyczny zapewnia bardzo wysoką rozdzielczość, rzędu 640x400 punktów. Jasność i ostrość czarnobiałego obrazu sprawiają, że monitor ten jest niezwykle przydatny do celów profesjonalnych. Grafika monochromatyczna uzyskana dzięki ST reprezentuje rzeczywiście najwyższą jakość.
      Drugi tryb graficzny, w którym można korzystać z 4 kolorów, daje rozdzielczość "średnia" medium 640x200 punktów. Trzeci tryb graficzny, o "niskiej" low rozdzielczości, pozwala na uzyskanie rastra 320x200 punktów.
      ATARI ST daje paletę - bagatela - 512 barw. Powstają one w wyniku mieszania się ośmiu odcieni trzech kolorów: czerwonego, zielonego i niebieskiego Red, Green, Blue - RGB. Możliwości graficzne komputera są niezwykłe. Równać się z nimi może tylko Commodore Amiga. Każdy obraz na ekranie ST angażuje 32 kB pamięci RAM. Programy graficzne na ST, jak np. DEGAS, czy NEOchrome doczekają się z pewnością osobnego omówienia w "Bajtku".
 
DŹWIĘK
      Układ wytwarzający i kontrolujący dźwięk w ATARI ST nosi nazwę Yamaha YM2149. Ma trzy niezależne kanały dające dźwięk monofoniczny. Oprócz nich jest też generator szumów. Wewnętrzny zegar o częstotliwości 2MHz pozwala na uzyskanie tonów o wysokości od 30 Hz do 125 kHz.
      ATARI ST sprzedawane jest w różnych konfiguracjach, w zależności od wersji. Wersje z modulatorem sprzedawane są bez monitora, a modele z wbudowaną stacją dyskietek bez tego urządzenia. Szkielet każdego zestawu składa się z: komputera, myszy oraz dyskietek zawierających ST BASIC, ST LOGO wraz z podręcznikami, program graficzny NEOchrome i wordprocessor ist Word. Z dodatkiem stacji dyskietek i monitora monochromatycznego lub kolorowego.
 
SUKCES
      Sukces rynkowy serii ST test bezprecedensowy. Nawet tak zwykle dotkliwie odczuwany przez nowe typy komputerów brak oprogramowania nie okazał się problemem dla ST. W każdym sprzedawanym zestawie zawarty jest program symulujący mikroprocesor Z80 działający pod nadzorem systemu operacyjnego CP/M. Otwiera on dostęp do ogromnej ilości programów napisanych dla systemu CP/M. W przygotowaniu znajduje się emulator IBM PC. Ma to być układ zawierający procesor Intel 8088 z 512 kB RAM, do którego będzie można dołączyć stacje dyskietek 5.25 cala. Układ ten będzie przyłączany do gniazda DMA. Miarą sukcesu ST jest ogromne zainteresowanie firm piszących programy. Sam Tramiel, syn wielkiego Jacka i jeden z jego zastępców, powiedział, że oprogramowanie dla ST jest najszybciej rosnącą częścią rynku komputerowego i że zajmuje się tym ponad 1500 firm software'owych na całym świecie.
      ATARI ST staje się na rynku komputerów domowych (nie zapominajmy, że to komputer domowy!) tym, czym przed kilku laty był C-64. Wiele przemawia za tym, że popularność ST będzie jeszcze większa. Sukces obydwu maszyn jest dziełem tego samego człowieka, Jacka Tramiela. Czy uda mu się powtórzyć go po raz trzeci?

 
Wiesław Migut
Jacek Barlik